Bất thường nhiễm sắc thể số 2 là gì? Các bệnh lý liên quan

GENCAREVN.com – Các bất thường liên quan đến bộ nhiễm sắc thể đều gây ra những bệnh lý khó lường. Trong đó, mặc dù hiếm gặp hơn nhưng bất thường nhiễm sắc thể số 2 có thể dẫn đến những tình trạng bệnh quan trọng.

1. Tổng quan về nhiễm sắc thể số 2

Nhiễm sắc thể số 2 (NST 2) là nhiễm sắc thể lớn thứ hai, chỉ sau NST số 1 trong số 46 nhiễm sắc thể được tìm thấy trong tế bào của cơ thể người. Nhiễm sắc thể số 2 bao gồm 243 triệu cặp bazơ và chiếm khoảng 8% tổng số DNA có trong tế bào của chúng ta. Các cặp bazơ là các khối xây dựng DNA và được đóng gói chặt chẽ, có hình dáng cuộn và siêu xoắn để tạo thành cấu trúc của chuỗi xoắn DNA.

Sự có mặt của NST số 2 chính là đặc điểm tiến hóa quan trọng của con người, khác biệt với các loài thuộc họ linh trưởng khác. Con người có 46 nhiễm sắc thể, trong khi tinh tinh, khỉ đột hoặc đười ươi có 48. Sự khác biệt lớn về kiểu nhiễm sắc thể này là do sự hợp nhất của hai nhiễm sắc thể tổ tiên để tạo thành nhiễm sắc thể số 2 và sau đó là sự bất hoạt của một trong hai tâm động ban đầu.

Ước tính cho thấy nhiễm sắc thể số 2 chứa khoảng 1490 gen. Một số bệnh lý có liên quan trực tiếp đến các bất thường về gen trên nhiễm sắc thể số 2. Trong đó có thể kể đến như bệnh ung thư, bệnh tiểu đường khởi phát ở người trẻ, tăng huyết áp phổi nguyên phát và bệnh tự kỷ…

2. Bất thường nhiễm sắc thể số 2 gây ra bệnh gì?

Những bất thường trong cấu trúc hoặc số lượng nhiễm sắc số 2 dẫn đến nhiều tình trạng bệnh lý. Trong đó phổ biến nhất là các bệnh lý sau đây:

2.1. Hội chứng xóa đoạn 2q37

Hội chứng xóa 2q37 xảy ra khi vật liệu di truyền bị xóa khỏi ở gần đầu nhánh dài (q) của nhiễm sắc thể 2, gần cuối cánh tay dài ở vị trí 2q37. Các triệu chứng của tình trạng này khác nhau tùy từng cá nhân. Tuy nhiên phần lớn người bệnh bị thiểu năng trí tuệ, tầm vóc thấp bé, chứng tự kỷ, béo phì và các bất thường về xương như ngón tay và ngón chân ngắn bất thường (brachydactyly).

Các nhà nghiên cứu đang nỗ lực xác định tất cả các gen góp phần tạo ra các đặc điểm của hội chứng mất đoạn 2q37. Mặc dù kích thước của đoạn mất đi khác nhau giữa các cá nhân bị ảnh hưởng, nhưng nó luôn chứa một gen nhất định, được gọi là HDAC4. Việc mất gen này được cho là nguyên nhân gây ra nhiều đặc điểm đặc trưng của hội chứng mất đoạn 2q37, chẳng hạn như thiểu năng trí tuệ, các vấn đề về hành vi và các bất thường về xương.

2.2. Rối loạn phát triển thần kinh liên quan đến gen MBD5

Mất (xóa) hoặc tăng (nhân đôi) một đoạn nhỏ nhiễm sắc thể số 2 ở vị trí q23.1 có thể gây ra rối loạn phát triển thần kinh liên quan đến gen MBD5 (Hội chứng MAND). MAND là tình trạng ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh và thể chất từ khi sinh ra.

Những người mắc hội chứng MAND thường bị thiểu năng trí tuệ, chậm phát triển, suy giảm khả năng nói, khó ngủ, các đặc điểm đặc trưng trên khuôn mặt và các bất thường nhẹ ở tay và chân. Hầu hết bệnh nhân cũng có các đặc điểm tương tự như chứng rối loạn phổ tự kỷ (Một tình trạng phát triển ảnh hưởng đến giao tiếp và tương tác xã hội).

Những bất thường trong nhiễm sắc thể số 2 có thể gây ra hội chứng MAND được gọi là vi mất đoạn 2q23.1 hoặc vi trùng lặp 2q23.1. Đoạn bị xóa hoặc sao chép có kích thước khác nhau nhưng luôn chứa gen MBD5. Gen MBD5 có chức năng hướng dẫn một loại protein có khả năng điều chỉnh hoạt động (biểu hiện) của gen, kiểm soát việc sản xuất các protein có liên quan đến các chức năng thần kinh như học tập, trí nhớ và hành vi.

Việc xóa hoặc sao chép nhiễm sắc thể số 2 gây ra hội chứng MAND dẫn đến lượng protein MBD5 bất thường. Các protein đóng vai trò trong chức năng thần kinh bị ảnh hưởng đặc biệt. Điều này giúp giải thích tại sao hội chứng MAND tác động đến sự phát triển và hành vi của não bộ.

2.3. Hội chứng liên quan đến gen SATB2

Những thay đổi di truyền trên nhánh (q) của nhiễm sắc thể số 2 đã được phát hiện là nguyên nhân gây ra hội chứng liên quan đến gen SATB2. Những người mắc bệnh này bị thiểu năng trí tuệ và có vấn đề nghiêm trọng về giọng nói. Họ cũng có thể bị hở hàm ếch, hoặc gặp các bất thường về răng hoặc các bất thường khác ở đầu và mặt (dị tật sọ mặt).

Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng liên quan đến gen SATB2 thường tương tự nhau, bất kể loại đột biến nào gây ra hội chứng đó. Tuy nhiên, một số bệnh nhân bị mất đoạn lớn hơn bị ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như các vấn đề về tim, bộ phận sinh dục và đường tiết niệu (đường sinh dục), da hoặc tóc.

2.4. Bệnh ung thư

Những bất thường nhiễm sắc thể số 2 đã được chứng minh có liên quan đến một số dạng ung thư. Bao gồm các khối u ác tính dòng tủy, các bệnh ung thư liên quan đến một loại tế bào máu có nguồn gốc từ tủy xương…

Tam nhiễm sắc thể số 2 (Trisomy 2) là một trong những nguyên nhân gây ung thư liên quan đến bất thường nhiễm sắc thể số 2. Bộ nhiễm sắc thể của người mắc Trisomy 2 được phát hiện có chứa thêm một bản sao của nhiễm sắc thể số 2. Đây là tình trạng tuy hiếm gặp nhưng tái phát trong hội chứng rối loạn sản tủy, một dạng ung thư do tủy xương không sản xuất đủ tế bào máu khỏe mạnh.

Phổ biến hơn, Trisomy 2 gây ra các đặc điểm của bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính, cùng với các loại bất thường nhiễm sắc thể khác. Trisomy 2 cũng có liên quan đến u nguyên bào gan, u nguyên bào phổi phổi và ung thư biểu mô vòm họng.